بدون شک پاسخ دادن به این سؤالات کار ساده‌ای نیست، چرا که عوامل بسیاری می‌تواند بر بروز یا عدم بروز یک رفتار تأثیرگذار باشد. اما یکی از مؤلفه‌هایی که می‌تواند در پاسخگویی به چنین سؤالاتی به ما کمک کند متغیر انگیزه است. طبق تعریف، انگیزه عاملی است که به رفتار ما نیرو و جهت می‌دهد. درواقع، انگیزه جدای از اینکه ما را به حرکت وامی‌دارد، اینکه به چه سمتی حرکت کنیم را هم تعیین می‌کند. بر همین اساس، رفتار ورزش کردن نیز از انگیزه‌های ما نیرو و جهت می‌گیرد.
اگر بخواهیم به انگیزه‌های اصلی افراد برای پرداختن به فعالیت‌های ورزشی اشاره کنیم می‌توانیم به تجربۀ حس توانمندی و شایستگی، برقراری و حفظ ارتباطات دوستانه، سرگرمی و تناسب اندام و تندرستی اشاره کنیم (هرچند انگیزۀ ورزش در این موارد خلاصه نمی‌شود). در ادامه به‌طور مختصر این عوامل انگیزشی را توضیح خواهیم داد.
۱) احساس توانمندی و شایستگی (competence): برخی از افراد به‌منظور ارتقاء مهارت‌ها و توانمندی‌های خود به ورزش می‌پردازند. این دسته افراد ممکن است توانمندی را در قیاس با خود یا در مقایسه با دیگران ارزیابی و تعبیر کنند. برای آن‌هایی که خودشان مرجع قیاس هستند، دیدن اینکه مهارت‌های ورزشی‌شان در حال ارتقا بوده یا در آن ورزش در حال ماهرتر شدن هستند برایشان احساس شایستگی به همراه دارد. در سوی مقابل، در افرادی که دیگران را مرجع قیاس قرار می‌دهند، نوعی حس رقابت وجود دارد. ایشان زمانی احساس توانمندی و شایستگی خواهند داشت که در فعالیتی ورزشی بهتر از سایرین عمل کرده و دیگران را مغلوب سازند. در واقع میل به پیروزی در رقابت سهم بزرگی برای انجام فعالیت‌های ورزشی در این افراد محسوب می‌شود.
۲) ارتباطات دوستانه: انگیزۀ برخی افراد برای مبادرت به فعالیت‌های ورزشی، ارتباطاتی است که با سایر افراد برقرار می‌کنند. به‌عبارتی ضمنی می‌توان گفت که برای این افراد ورزش کردن در درجۀ دوم اهمیت نسبت به برقراری ارتباط با دیگران قرار دارد. ممکن است این افراد برای ایجاد روابط دوستی جدید، تعامل با دیگران و یا احساس تعلق به دیگران به عنوان عضوی از یک تیم یا گروه ورزشی به انجام فعالیت‌های ورزشی بپردازند و چنانچه فعالیتی ورزشی واجد این شرایط نباشد از انجام آن صرف‌نظر کرده یا دلزده شوند.
۳)سلامتی و تناسب اندام: شاید این عامل برایمان خیلی آشنا بوده و به عنوان بدیهی‌ترین عامل انگیزشی برای انجام فعالیت‌های ورزشی به نظر بیاید. فواید ورزش برای سلامتی و تناسب اندام بر کسی پوشیده نیست و این عامل می‌تواند نقش زیادی در پرداختن به فعالیت‌های ورزشی داشته باشد. بسیاری از ما به منظور بهبود وضعیت سلامتی خود، کاهش وزن، افزایش حجم تودۀ عضلانی و حتی زیباتر به نظر رسیدن اندام‌مان به ورزش می‌پردازیم.
۴)سرگرمی و تفریح: برای برخی افراد ورزش کردن فعالیتی برای پر کردن اوقات فراغت و کاری مفرح در نظر می‌آید. ایشان ممکن است برای فعال بودن، احساس لذت، کاهش استرس و یا صرفاً تجربۀ برانگیختگی و احساساتی که هنگام ورزش کردن تجربه می‌شود به انجام این فعالیت‌ها بپردازند.
حال که با این عوامل انگیزشی آشنا شدید، لازم است توجه‌تان را به چند نکته جلب کنم. نکتۀ اول، همانطور که پیش‌تر ذکر شد، این‌ها تنها عوامل انگیزشی نیستند که افراد را به سمت فعالیت‌های ورزشی سوق می‌دهند و عوامل درونی و بیرونی بسیار دیگری هم می‌تواند بر ورزش کردن یا نکردن تأثیر گذاشته یا نقش عوامل فوق را تعدیل کند. دوم، انگیزۀ افراد برای انجام فعل ورزش همواره ثابت نیست و ممکن است در گذر زمان دستخوش تغییر شود. برای مثال، ممکن است فردی در بدو امر به منظور حفظ سلامتی ورزشی را شروع کند، اما در گذر زمان آن ورزش برای او با احساس توانمندی و شایستگی توأم شود و انگیزۀ او برای ادامه دادن آن ورزش تغییر کند. سوم، انگیزۀ ما برای ورزش کردن صرفاً برخواسته از یکی از این عوامل نیست. در هریک از ما آمیزۀ متفاوتی از هریک از این عوامل انگیزشی وجود دارد که خروجی آن می‌تواند اقبال ما به یک (یا چند) ورزش را به همراه داشته باشد. به‌عنوان مثال، ممکن است برای فردی ارتباطات مهم باشد و در عین حال شایستگی در ورزش نیز اهمیت بالایی داشته باشد، لذا فعالیت‌های ورزشی رقابتی و گروهی مثل فوتبال یا والیبال برای او رضایت‌بخش به حساب آید.
گرچه بحث عوامل انگیزشی تأثیرگذار بر انجام یا عدم انجام فعالیت‌های ورزشی بسیار گسترده‌تر و پیچیده‌تر از چیزی است که در اینجا مطرح شد، اما هدف از ارائۀ این مقالۀ مختصر، تأکید بر این مسئله است که در انجام فعالیت‌های ورزشی تفاوت‌های فردی وجود دارد و نسخه‌ای واحد وجود ندارد که بتواند برای همگان مؤثر واقع شود. امید است که با آگاهی نسبت به انگیزه‌های درونی و بیرونی خود فعالیت‌های ورزشی که برای‌تان جذاب، معنادار و رضایت‌بخش است را شناخته و به آنها مبادرت ورزید و سلامت جسمی، روانی و اجتماعی، که غایت نهایی ورزش به حساب می‌آید، را برای خود و دیگران به ارمغان آورید.
منبع:
Tod, D. (2022). Sport Psychology: The Basics (2nd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003141815
ارسال نظر